Otoritenin Karşısında Bir Kadın: Antigone

Antigone, tiyatro oyunu Sofokles’in güncelliğini yitirmeyen trajedileri arasında. Günümüzde halen farklı yapımları mevcut olan Antigone oyununun konusu Oidipus’un kızı Antigone’nin iki erkek kardeşinin törelere uygun şekilde gömülme çabasını ele alıyor.

Görsel Kaynak: https://www.famousauthors.org/

Antigone, bu yıl İBB Şehir Tiyatroları tarafından yeniden sahneye uyarlandı. Engin Alkan’ın uyarladığı ve yönettiği oyunda Aslı Menaz, Cengiz Tangör, Destan Batmaz, Gözde İpek Köse, Onur Şirin, Özgün Akaçça ve Zafer Kırşan yer alıyor. Şehir Tiyatrolarının bu uyarlaması iktidar olma gücü ve insani değerlerin çatışmasını öne çıkarıyor.

Antigone Oyun Özeti 

Kendi yazgısından kaçamayan Oidipus öz babasını öldürür ve annesiyle evlenir. Bu evlilikten Polüneikes, Eteokles, Antigone ve İsmene adında dört çocuğu olur. Yaptığı yanlışları fark eden Oidipus kendini kör eder ve sürgüne gider. Bu sırada boş kalan tahtı dönüşümlü olarak idare eden iki erkek kardeş arasında sorun çıkar. Eteokles’in Polüneikes’e sırasını devretmemesi ardından çıkan kanlı savaşta her iki kardeş de hayatını kaybeder. Bu otorite boşluğundan yararlanan dayıları Kreon, Eteokles’i saygın bir şekilde gömerken Polüneikes’i vatan haini ilan eder ve cesedini dışarıda bırakır. Babasının sürgünde ölümünden sonra dönen Antigone ve Antigone’nin nişanlısı ile Kreon’un oğlu Haimon ise bu duruma karşı çıkar. Oyunun sonunda Antigone intihar ederken Kreon hem oğlunu hem karısını kaybeder.

Antigone Oyunu Neden Önemli?

 Görsel Kaynak: https://mozartcultures.com/

Antigone, Tanrı yasalarını hiçe sayan devlet otoritesine karşı çıkması ve her iki erkek kardeş için de aynı hakkı talep etmesiyle öne çıkan bir karakter. Bu hak arayışı, Antigone tiyatro oyununu halen güncel tutan özelliklerinden biri. Antigone, konusu itibariyle otorite ve birey arasındaki çatışmayı, hukukun işlevselliğini ve kadının toplum gözündeki yerini irdeleyen önemli bir oyun.

Antigone Oyunundan Kadın ve Erkek Tiratları

 Sofokles’in ünlü trajedesi Antigone oyunundan hem kadın hem erkek oyun adayları için tirat örneklerini inceleyebilirsiniz.

Antigone:

İsmene’m canım kardeşim benim babamız Oidipus’un mirası hiçbir acı, kahır, utanç kaldı mı Zeus’un yaşarken bize tattırmadığı? Şimdi de Kral bütün kente buyruk salmış diyorlar, biliyor musun ne? İşittin mi? En sevgilimizin başına gelecekten belki haberin bile yok senin. Sezmiştim böyle olduğunu, ondan çağırdım seni buraya, sarayın dışına yalnız sen işitesin diye.
Kreon yalnız birini gömüyor ağabeylerimizin, öbürünü gömütsüz bırakıyor aşağılamak için. Eteokles’in cenazesini doğru dürüst dua ile kaldırttı, saygınlık içinde varsın diye ölüler ülkesine. Ama onunla kucak kucağa can veren Poluneikes’i kimse gömmeyecek demiş, kimse yasını tutmayacak! Kardeşimizi böyle gömütsüz, gözyaşsız leş kargalarına, akbabalara peşkeş çekmiş tatlı bir şölen niyetine. Anlıyorsun ya. Sayın Kreon’un buyruğu seni de beni de yakından ilgilendiriyor… Özellikle beni. Duymayanlar iyice öğrensin diye kendi de geliyormuş buraya. Şakası yok, uygulanacak emir. Yasağa karşı çıkan olursa, halkça taşlanarak can verecek surlarda. Durum böyle, günü saati geldi özündeki mayayı görelim yaratılıştan soylu musun yoksa soylu ataların yozlaşmış bir çocuğu mu?
Israr etmiyorum, yardımın eksik olsun, işine bak sen. İlerde gönlünden kopsa bile yardımını kabul etmem artık. Ben gömmeye gidiyorum ağabeyimi. bu uğurda ölsem ne gam? Yan yana yatarız kardeşimle iki sevgili gibi, suçsa kutsal bir suç benim ki. Şu kısacık yaşamda dirilere yaranmaya değer mi? Öte yandan sonrasızlık bekler beni Ölmüşlerime adıyorum sevgimi, sen ama yüz çevirip kutsal yasalardan gönlünce sürdür günlerini.

Görsel Kaynak: https://mozartcultures.com/

Kreon:

Yurttaşlarım bu zorlu fırtınada
devlet gemisi epeyce bocaladı ya
tanrılar ulaştırdı çok şükür
sonunda esenliğe. Sizleri buraya
özel olarak çağırdım, sizler ki en güvendiğim
dayanaklarısınız devletin.
Laios’un soyuna bağlılığınızı bilirim
Oidipus bu ülkeyi kargaşadan kurtarıp
düzene koyduğu günlerde
onun arkasındaydınız sağlamca,
bu mutsuz hakanın ölümünden sonra da
onun çocuklarına bağlılıkta kusur etmediniz.
Şu gün iki kardeş öldüler ya birbirinin katili
tek varis olarak bana geçmiş bulunuyor
taht, taç, hakanlık yetkileri.
Devlet yönetimiyle yoğrulmadıkça kişi
Ölçülmez karakteri, zekâsı, gerçek düşünceleri.
Devlet adamı halkın esenliğinden öte
kaygılara kaptırırsa kendini
ve sonuçlardan çekinip omuzlarına yüklemezse sorumu
susup kalırsa korkudan, derim ki ben
-ve her zaman da demişimdir bunu-
aşağının aşağısıdır o. Her kim yakınlarını
üstün tutarsa yurt sevgisinden
onu adam yerine koymam, çünkü ben
-gözünden bir şey kaçmayan Zeus tanığım olsun-
devlet tehlikedeyken susamam,
yurt düşmanları da kendime dost saymam.
Şunu usumuzdan çıkarmayalım:
Varlığımız bu devletin gölgesinde
Bu gemi ki ancak kazasız belasız
geleceğe doğru yol aldığı sürece
dostluğun kardeşliğin anlamı var bizce.
Devleti bu kurallarla yüceltirim ben.
Şimdi Oidipus’un oğulları ile ilgili
yayınladığım buyrultuya değineceğim:
Yurdu için yiğitçe dövüşerek can veren Eteokles
törenle gömülecek, öte dünyaya giden ölülere
gösterilen tüm saygı, son görevler
eksiksiz uygulanacak cenaze töreninde.
Kardeşi olacak haine gelince,
sürgünden dönerek anayurdunu
ataların tapınaklarını ateşe salmak,
ulusu köle etmek isteyen Polüneikes’in
şu ya da bu biçimde törenle gömülmesi,
ona yas tutmak yasak! Böyle biline.
Açıkta ortalıkta kalan leşi
akbabalara köpeklere şölendir,
yesinler didiklesinler. Nasıl bir adam olduğumu
görün öğrenin işte.Şerefli bir yurttaşla bir haini
asla bir tutmam.Yalnız yurda hizmet etmiş
yurttaşlar
sağ olsunlar ölü olsunlar
bizden sevgi saygı görürler.

Çevirmen: Güngör Dilmen